ช่วงนี้ ผมมีเรื่องต้องค้นเอกสารเก่าๆ (ความจริง ก็เกือบทุกช่วงนั่นแหละครับ อาชีพ นักประวัติศาสตร์ นี่นะ) ก็พอดีไปเจอ (ในลังหนังสือเก่าๆที่บ้านผมเอง) โลกหนังสือ ของ พี่สุชาติ สวัสดิศรี ฉบับเดือน กรกฎาคม 2524 ซึ่งมี "เรื่องจากปก" เป็นการสนทนา ระหว่าง พี่สุชาติ กับ วิสา คัญทัพ และ วัฒน์ วรรลยางกูร ที่เพิ่งออกจากป่า ไม่กี่เดือนก่อนหน้านั้น โดยมี อ.สัญชัย สุวังบุตร (ในนามปากกา "สันติ นามธรรม"), ปนัดดา เลิศล้ำอำไพ และ รัศมี เผ่าเหลืองทอง ร่วมสนทนาด้วย ผมเห็นรูป "พี่วิสา" กับ "พี่วัมน์" ยังหนุ่มแน่ม หน้าตาหล่อเหลาสดใส เลยเอามาให้ดูกันเล่นๆ ทุกรูปเอามาจาก โลกหนังสือฉบับดังกล่าวนะครับ รูป "พี่วิสา" ตอนเด็ก เข้าใจว่า "พี่สุชาติ" ไปเอามาจาก หนังสืองานอุปสมบทของ "พี่วิสา"
(ดังที่ผมเคยเล่าไว้ในที่อื่น ช่วงเดือนมกราคม 2523 ผมเคยเดินทางไป "ทัวร์" เขต "ฐานที่มั่น" อีสานเหนือ (ภูพาน) ของ พคท. ได้เจอกับ "พี่วิสา" "พี่วัฒน์" "พี่เหวง" "พี่ธัญญา" "พี่มาลีรัตน์ แก้วก่า" และอีกบางคน คิดๆแล้ว ก็ต้องถอนหายใจ ปรากฏว่า ปัญญาชนที่เคยอยู่เขตนี้ ตอนนี้ "ผ่ากลาง" เป็น 2 ฟาก คือ เสื้อแดง กับ เสื้อเหลือง ประมาณ ครึ่งๆ)
ความจริง การสนทนาครั้งนี้ มีความสำคัญ น่าสนใจ ไม่น้อยเหมือนกัน เพราะช่วงนั้น เป็นช่วงที่เรียกว่า "วิกฤติศรัทธา" ของขบวนการฝ่ายซ้ายไทย ที่มี พคท.เป็นกำลังนำ นอกจากที่แสดงออกมาในรูปการดีเบตเกี่ยวกับสังคมไทย (ยังเป็น "กึ่งเมืองขึ้น กึ่งศักดินา" หรือไม่) ยังมีประเด็นเรื่องเกี่ยวกับ "วรรณกรรมเพื่อชีวิต" - "วรรณกรรมปฏิวัติ" ด้วย ซึ่งมีผลสะเทือนไม่น้อย ในการ contribute (เสริม) ให้กับการเกิด "วิกฤติศรัทธา" นั้น ("พี่สุชาติ" และ โลกหนังสือ มีบทบาทมากในการ "เปิดประเด็น" วิพากษ์ งานวรรณกรรมฝ่ายซ้ายในสมัยนั้น ว่าเป็น "สูตรสำเร็จ") แต่ผมคงต้องหาโอกาสอื่นในการเล่า-เขียนถึงเรื่องนี้
รูปวาดลายเส้น "พี่วิสา" นี้ เอามาจาก สยามนิกร ของ ชัชรินทร์ ไชยวัฒน์ ฉบับวันที่ 4 มิถุนายน 2522 ตอนนั้น "พี่วิสา" ยังอยู่ในป่า อันที่จริง ตอนนั้น "วิกฤติศรัทธา" หรือการวิพากษ์ พคท. เพิ่งเริ่มต้น สยามนิกร และ ชัชรินทร์ พยายามออกมาโต้กระแสวิพากษ์ พคท. (ตอนนั้น ชัชรินทร์ มี connection กับสายงาน พคท.บางสายงานอยู่ด้วย อย่างที่เคยเล่าเช่นกันว่า แม้แต่ "พี่สำราญ รอดเพชร" ที่ทำอยู่กับ ชัชรินทร์ ยังเคยไป "ทัวร์" ภูพาน เขตเดียวกับที่ผมไปด้วย ได้ยินว่า พอคณะ "พี่สำราญ" ลงจากเขาไป คณะผมก็ขึ้นมาพอดี) หน้าปก สยามนิกร ฉบับนี้ เป็นรูป เสกสรรค์ กับ บุญส่ง ชเลธร (ตอนนี้อยู่ "พรรคการเมืองใหม่") เอามาเปรียบเทียบกัน ตอนนั้น เสกสรรค์ ยังไม่ออกจากป่า แต่บุญส่งออกมาแล้ว และมาโจมตี พคท.อย่างหนักแล้ว
พอไปค้นหนังสือเก่าๆ ก็เลยจอรูปนี้ด้วย จากนิตยสารรายสัปดาห์ มาตุภูมิ ฉบับวันที่ 8 สิงหาคม 2522 ของ ปรีชา สามัคคีธรรม นัก นสพ.ฝ่ายซ้ายที่มีชื่อเสียงในช่วงตั้งแต่ก่อน 14 ตุลา ผมดูคนที่ยืนขวาสุดในรูปแล้ว รู้สึกจะเป็นคุณ "สุรชัย แซ่ด่าน" แต่ไม่แน่ใจ ไม่ทราบคนอื่นๆ คิดว่าใช่ไหม? รูปนี้ เป็นรูปประกอบรายงานในเล่มชื่อ "พคท.ผู้รับผิดชอบงานเขตสุราษฎร์ธานี: ชัยชนะยังเป็นของเรา" (มาตุภูมิ ช่วงนั้น มีบทบาทในแง่การตอบโต้การโจมตีพรรค ของพวกคำนูญ สิทธิสมาน ที่ทำหนังสือ ข่าวไทยนิกร ด้วยการเอา "รายงานจากป่า" มาตีพิมพ์ติดต่อกัน แต่ในที่สุด ก็ยับยั้งกระแส "วิกฤติศรัทธา" ไม่ได้)
สุดท้าย ค้นไปค้นมา ไปเจอ รูปและบทสัมภาษณ์ ของ "ใครก็ไม่รู้" อันนี้ เลยเอามาให้ดูกันเล่นๆนะครับ จาก สยามใหม่ฉบับวันที่ 16 ตุลาคม 2525 ซึ่งทำ "เรื่องจากปก" เกี่ยวกับการครบรอบ 14 ตุลา 6 ตุลา "ตำนานเลือดเดือนตุลา ประชาชนจะไม่แพ้..." ตอนนั้น ฝ่ายซ้ายในแง่ที่เป็นขบวนการเมือง เรียกว่า "พัง" ไปโดยพื้นฐานแล้ว แต่ในสัมภษณ์นี้ "ใครก็ไม่รู้" ยัง optimistic (มองโลกในแง่ดี) อยู่เยอะ (จริงๆ อีกไม่กี่เดือนหลังจากนั้น ก็ไปเรียนต่อเมืองนอกนะครับ)
